- Chất sắt là vi chất quan trọng tham gia trong quá trình tạo máu và một phần cấu trúc của bộ não. Thiếu sắt sẽ dẫn đến thiếu máu do thiếu sắt ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và khả năng học tập của học sinh. Thiếu máu dinh dưỡng là tình trạng bệnh lý xảy ra khi hàm lượng...
- Chất sắt là vi chất quan trọng tham gia trong quá trình tạo máu và một phần cấu trúc của bộ não. Thiếu sắt sẽ dẫn đến thiếu máu do thiếu sắt ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và khả năng học tập của học sinh.
- Thiếu máu dinh dưỡng là tình trạng bệnh lý xảy ra khi hàm lượng hemoglobin (Hb) trong máu xuống thấp hơn bình thường do thiếu một hay nhiều chất dinh dưỡng cần thiết do quá trình tạo máu (sắt, acid folic, vitamin B12). Trong đó, thiếu máu thiếu sắt là phổ biến nhất và xảy ra cùng lúc.
- Học sinh cấp 2, 3 là lứa tuổi đang tăng trưởng nên có nhu cầu năng lượng và các chất dinh dưỡng tăng cao. Trong giai đoạn này, thể tích máu cũng gia tăng làm tăng nhu cầu về chất sắt để tạo máu.
- Đối với các em gái, bên cạnh nhu cầu để tăng trưởng thì các em còn cần bù đắp lượng sắt mất theo chu kỳ kinh nguyệt. Ở em gái, do nhu cầu năng lượng không cao (các em sẽ ăn ít hơn nam giới) nhưng nhu cầu chất sắt lại cao nên rất dễ bị thiếu chất sắt. Nhu cầu chất sắt của các em gái là 24 mg/ngày, cao hơn so với các em trai (11 mg/ngày).
- Đối với các em trai, khi chế độ ăn đạt nhu cầu về năng lượng và ăn đa dạng thực phẩm thì thường sẽ đáp ứng nhu cầu chất sắt.
- Theo khảo sát của Trung tâm dinh dưỡng, tỷ lệ thiếu máu ở học sinh cấp 2 tại TP.HCM là 8% và cấp 3 là 15%. Trong đó, tỷ lệ thiếu máu ở nữ luôn cao hơn nam giới.
1. Hậu quả của thiếu máu
a. Giảm phát triển trí tuệ, vận động
- Ảnh hưởng của sắt đến hoạt động trí não không chỉ vì sắt cung cấp oxy cho não mà còn vì sắt cũng tham gia trực tiếp vào phát triển chức năng não bộ. Một số vùng của não chứa lượng sắt khá lớn. Thiếu sắt làm giảm phát triển trí tuệ và vận động của trẻ nhỏ và trẻ tuổi học đường. Một nghiên cứu ở Mỹ cho thấy đối với các em học sinh chỉ mới thiếu dự trữ sắt, dù chưa có biểu hiện thiếu máu nhưng khả năng toán học cũng đã thấp hơn các em học sinh có dự trữ sắt đầy đủ.
b. Giảm khả năng học tập và hoạt động thể lực
- Thiếu sắt làm lượng Hb giảm, khả năng vận chuyển oxy cung cấp cho các cơ quan bị hạn chế. Não bị thiếu oxy nên các em học sẽ kém tập trung, hay ngủ gật trong giờ học, học bài khó nhớ, mau quên. Cơ bắp không đủ oxy nên các em sẽ mau mệt khi hoạt động thể lực. Hoạt động trí óc và thể lực đều giảm dẫn đến giảm thành tích học tập của học sinh, giảm năng suất lao động trí óc và chân tay của người trưởng thành, giảm thành tích thể thao (nhất là các môn thể thao sức bền như bóng đá, điền kinh, bơi lội, đua thuyền).
- Nếu thiếu máu nặng, tim phải tăng cường hoạt động để đảm bảo lượng oxy cung cấp cho các cơ quan, lâu ngày sẽ dẫn đến suy tim, khó thở, tức ngực. Thiếu máu não dẫn đến chóng mặt, ù tai khi thay đổi tư thế hoặc làm việc nặng.
c. Giảm sức đề kháng với bệnh nhiễm trùng
- Thiếu sắt còn làm giảm sức đề kháng của cơ thể đối với nhiễm trùng. Thiếu máu thiếu sắt làm giảm chức năng của bạch cầu: giảm khả năng tạo kháng thể và khả năng thực bào tiêu diệt tác nhân gây bệnh. Hậu quả dễ bị nhiễm trùng tạo vòng xoắn bệnh lý thiếu máu và nhiễm trùng.
- Tăng nguy cơ ở phụ nữ có thai: Thiếu sắt ở thai phụ làm tăng nguy cơ bị bệnh ở mẹ, nguy cơ sinh non, dự trữ sắt ở trẻ kém, nguy cơ cao trẻ bị tử vong sớm sau sinh.
- Giảm phát triển thể lực: Thiếu máu dinh dưỡng làm các em chậm tăng trưởng. Bổ sung sắt có thể giúp cải thiện cân nặng và chiều cao, tuy nhiên kết quả tùy thuộc tuổi, bệnh tật kèm theo, mức độ thiếu sắt và khẩu phần ăn của các em.
d. Ảnh hưởng đến kinh tế - xã hội
- Thiếu máu dinh dưỡng phổ biến trên nhiều đối tượng, xảy ra trong một thời gian dài, để lại nhiều di chứng, điều trị tốn kém, tai biến sản khoa, giảm phát triển trí tuệ và thể lực làm ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế - xã hội.
2. Dự phòng thiếu máu dinh dưỡng
- Thiếu máu dinh dưỡng là một bệnh tiềm ẩn, phổ biến, gây nhiều hậu quả xấu cho cá nhân và xã hội. Dự phòng thiếu máu cho nữ sinh cấp 3 là hết sức cần thiết sẽ giúp các em có một thể chất khỏe mạnh để học tập, lao động và sẵn sàng làm mẹ trong tương lai.
- Đa dạng hóa bữa ăn: Chọn lựa thực phẩm giàu sắt, thực phẩm có bổ sung sắt và thực phẩm giúp hấp thu tốt chất sắt. Sắt có nhiều trong thịt, cá, gan, huyết, trứng, đậu đỗ và rau xanh. Sắt từ thức ăn có nguồn gốc động vật sẽ hấp thu tốt hơn sắt từ nguồn thực vật. Dùng thực phẩm lên men (dưa chua, dưa giá...) cùng bữa ăn hoặc dùng các loại trái cây tươi giàu vitamin C như cam, bưởi, táo, sơ ri, thơm... ngay sau bữa chính sẽ giúp hấp thu tốt chất sắt từ bữa ăn.
- Những chất ức chế hấp thu sắt trong thực phẩm: phytat, inositol có trong các hạt họ đậu, phần vỏ của các hạt ngũ cốc, một số loại rau; tanin có nhiều trong trà, cà phê và một số loại rau có vị chát; calci từ một số sản phẩm sữa, chế phẩm dược. Do đó, không nên uống nước trà đặc, cà phê ngay sau bữa ăn vì sẽ làm giảm hấp thu chất sắt (có thể uống 1 - 2 giờ sau bữa ăn, khi thức ăn đã được tiêu hóa khỏi dạ dày). Nên uống sữa và sản phẩm từ sữa riêng biệt với bữa ăn chính.
- Bổ sung viên sắt: Liều bổ sung sắt dự phòng thiếu máu cho các em nữ từ 15 tuổi trở lên và phụ nữ tuổi sinh đẻ là 60 mg sắt và 0,4 mg acid folic/tuần x 16 tuần mỗi năm.
Chú ý:
- Viên sắt có vị tanh, tác dụng phụ gây xáo trộn tiêu hóa (buồn nôn, táo bón). Khắc phục bằng cách: không uống lúc bụng đói, ăn rau và trái cây để tránh táo bón.
- Khi uống viên sắt sẽ đi cầu phân màu đen là bình thường.
- Không uống thuốc sắt cùng với sữa, chế phẩm từ sữa hoặc thuốc có calci vì sẽ cạnh tranh hấp thu.
- Bảo quản viên sắt tránh bị ẩm và oxy hóa (đậy kín nắp, để nơi mát).
- Phòng chống nhiễm ký sinh trùng và vệ sinh môi trường.
- Vệ sinh ăn uống và tẩy giun định kỳ mỗi 6 tháng.
Nguồn: http://hoibacsi.com/tin-tuc/chi-tiet/1521/thieu-mau-dinh-duong-va-tac-hai